Infante Dom Henrique de Avis was een man met een voorliefde voor avontuur. Decennia voor zijn geboorte in 1394 maakten Barbarijse zeerovers gebruik van de Marokkaanse havenstad Ceuta om aanvallen te lanceren op zijn geboorteland Portugal. Lokale bewoners werden als slaven verkocht op de Afrikaanse slavenmarkt. Henrique, of Hendrik de Zeevaarder zoals hij later bekend werd, zag dat er actie ondernomen moest worden en hij lanceerde een gedurfde, succesvolle inval op de haven.
Ceuta vandaag
Aangespoord door zijn succes ging de jonge Henrique verder op zoek. Dankzij zijn financiële steun voeren Portugese ontdekkingsreizigers de Westkust van Afrika en Madeira af, tot helemaal aan de Azoren. Het tijdperk van het Europese imperium brak aan en de Portugese taal begon haar reis rond de wereld.
Zeven eeuwen nadien kwam er een einde aan het Europese rijk, maar het taallandschap van de wereld werd voorgoed veranderd. De eerste taal die Europa verliet, is nu belangrijker dan enkele eeuwen geleden. En net zoals toen is de reden daarvoor handel.
Het nieuwe Portugese Rijk
Mineralen en olie behoren tot de belangrijkste exportproducten van het Portugeestalige Afrika, en iedereen die hoopt een graantje mee te pikken, heeft er veel baat bij als hij/zij de taal spreekt. Angola heeft bijvoorbeeld één van de snelst groeiende economieën ter wereld, en dat is voornamelijk te danken aan het feit dat het beschikt over de op één na grootste oliereserve van het continent.
Met alleen een kennis van de Engelse taal kom je niet ver in de hoofdstad Luanda, die zich na een lange en pijnlijke burgeroorlog aan het ontplooien is (op de nationale vlag staat nog steeds een machete). Terwijl de infrastructuur zich snel ontwikkelt en steeds meer emigranten ervoor zorgen dat de stad een internationalere uitstraling krijgt, kan het niet ontkend worden dat het spreken van de Portugese taal een belangrijk voordeel is.
Alex, die voor een belangrijke scheepvaartmaatschappij werkt, zegt dat de Portugese taal belangrijk is voor iedereen in de Portugeessprekende toeristische, transport- en logistieke sector. De topmanagers import/export spreken misschien wel Engels, maar “als u er praat met mensen met een lagere opleiding, is de plaatselijke taal zeer belangrijk”. Hij stelt ook een generatiekloof vast: de min 40-jarigen zullen waarschijnlijk meer Engels praten dan hun oudere collega’s. Maar zelfs in contacten met meertalige managers “zullen mensen zich beter op hun gemak voelen als ze hun eigen taal spreken… bij de onderhandelingen heeft u dus al een streepje voor”.
In tegenstelling tot Angola staat er op de vlag van Mozambique geen machete. Nee, Mozambique heeft een AK-47 aanvalsgeweer en een bajonet. En toch is het land op weg om één van de grootste steenkool- en aardgasexporteurs ter wereld te worden. Zoals Angola gaat het met Mozambique in snel stijgende lijn sinds het einde van de burgeroorlog in 1992, maar de omstandigheden blijven een uitdaging. Zou u er gemakkelijk zaken kunnen doen zonder de lokale taal te beheersen?
De moedertaal van mensen in Angola en Mozambique (en ook in Guinee-Bissau en Kaapverdië wat dat betreft) is niet altijd het Portugees, maar dat is wel de taal die domineert in het zakenleven en de gemeenschappelijke lingua franca onder de diverse plaatselijke gemeenschappen.
Jean-Pierre Conus, ondervoorzitter van INNSECO SA, doet al meer dan 15 jaar zaken met Angola en leefde 7 jaar in Luanda. Voordat hij naar Angola vertrok, sprak Conus al Spaans. Hij nam dan ook aan dat hij zijn plan zou kunnen trekken zonder Portugees te leren. Achteraf gezien noemt hij dat “een verschrikkelijke fout”. Hij moest zich behelpen met “een afschuwelijk Portuñol”, iets tussen de twee talen in. “Op basis van die ervaring en als manager,” zegt hij, “zorgen we ervoor dat we onze personeelsleden voorbereiden om op een comfortabele manier in een Portugeessprekende omgeving te werken. Een taal leren via onderdompeling is zonder twijfel de meest efficiënte optie in termen van versneld leren.”
Na de recente aanwerving van een nieuw personeelslid voor een project in Angola organiseerde INNSECO een Portugese cursus van vier weken in Lissabon via ESL – Taalreizen in het buitenland. “Het is nu mogelijk dat een personeelslid voor enkele weken deeltijds in het buitenland studeert terwijl hij/zij in contact blijft met het kantoor” zegt Jean-Pierre.
De modelstudent
Als de voormalige Portugese kolonies in Afrika een schitterend voorbeeld nodig hebben om zich aan op te trekken, kunnen ze een westwaartse blik op Brazilië werpen… waar de nationale vlag Ordem e Progresso (orde en vooruitgang) roemt in plaats van revolutionaire wapens.
Brazilië is één van de grootste en door de natuur gezegende naties ter wereld. De weg naar internationaal succes verliep echter allesbehalve probleemloos. Toch behoort het land nu tot één van de belangrijkste economische grootmachten op het vlak van internationale besluitvorming. De opmerkelijke economische groei van Brazilië in de afgelopen decennia kan moeilijk ontkend worden.
Gedurende het grootste deel van de twintigste eeuw werd Brazilië gezien als een plaats om naartoe te gaan als men een goede tijd wilde beleven: een land dat bekend staat voor muziek, voetbal en een onweerstaanbare manier van leven. Het moderne land kon al die culturele fundamenten behouden, maar heeft ook plaats gemaakt voor een nieuwe ernst: de ernstige pogingen van President Rousseff om corruptie weg te werken en om een gepaste infrastructuur te ontwikkelen zijn daar een bewijs van.
De regelmatige straatprotesten in Braziliaanse steden zijn tekenen van progressie en niet van regressie: mensen eisen een goed bestuur in het verlengde van de economische groei.
Het Brazilië van de eenentwintigste eeuw is een land dat opportuniteiten biedt aan buitenlandse arbeidskrachten en investeerders, maar om van die mogelijkheden te kunnen genieten is het nodig dat u Portugees spreekt. Brazilië telt meer dan 80 % van de Portugeessprekenden ter wereld.
Alexandra Borges de Sousa, directrice van CIAL Centro de Línguas in Lissabon, zegt dat typische studenten op een zakelijke Portugese taalcursus “executives zijn die in een Portugeessprekend land gaan wonen en werken”. Door de toenemende vraag naar Braziliaans Portugees heeft de school meer leerkrachten uit Brazilië in dienst genomen zodat er aan de vraag kan worden voldaan.
Toch is er een algemenere vraag naar Portugees: “Talrijke internationale hulporganisaties zijn actief in de Portugeessprekende landen in Afrika en vele medewerkers van die organisaties komen bij ons les volgen”. De school biedt lessen aan waarbij de focus ligt op volksgezondheid, visserij, overheid en openbare instellingen, diplomatie en verzekeringswezen.
De zoete klank van opportuniteiten
Het Portugees, dat door Cervantes “de zoete en gracieuze taal“ genoemd werd, zal bekend in de oren klinken bij mensen die andere Romaanse talen spreken. En wat meer is, u hoeft zich niet teveel zorgen te maken over de verschillen in het Portugees dat gesproken wordt in Europa, Latijns-Amerika en Afrika. De talen vertonen enkele kleine verschillen in woordenschat en uitspraak, maar de grammatica en het grootste deel van de woordenschat zijn identiek.
Alexandra zegt dat, dankzij de “groeiende internationale opkomst” van het Portugees in de afgelopen jaren, het profiel van een typische leerling algemener is dan ooit tevoren. “De laatste jaren kregen we vele jongere studenten (18-23 jaar) die Portugees studeren omdat het een ‘coole’ taal is of een goede investering voor hun toekomst”.
Jean-Pierre van INNSECO nam het Portugees wel degelijk ter harte en zegt dat, hoewel hij uit noodzaak in contact kwam met deze taal, hij “snel verleid werd door de schoonheid van de taal en door de enorme Portugeestalige culturele rijkdom.” Hij beschouwt het Portugees nu als zijn “langue de coeur”.
We zijn van mening dat een Portugees taalbad, in Portugal of bij één van onze partners in Brazilië, de beste manier is om de taal te leren. Eén ding staat vast: de Portugese taal wordt steeds belangrijker en kan een grote troef zijn in uw carrière.
Images: Ceuta desde Monte Hacho by Victor Fernandez Salinas via CC, Besøk hos FMC i Angola by Utenriksdepartementet UD via CC, Carnaval 2010 Governador Jaques Wagner e a ministra Dilma Rousseff no Camarote Campo Grande by GOVBA via CC.
What do you think?